Die Ingrid Jonker prys.

Ek moet bieg, ek skeep hierdie blad, wat in nog in sy baba-stadium is, vreeslik af. As hierdie wel 'n baba was, het die welsyn die week al my drumpel oortrap.

My weke is die afgelope ruk soos trappe van vergelyking as dit by dolheid kom, so ek hou hierdie skrywe kort en kragtig.

"Die Ingrid Jonkerprys is 'n literêre toekenning vir die beste debuutbundel in Afrikaans of Engelse poësie. Dit prys is ingestel ter ere van Ingrid Jonker na haar dood in 1965.

Die prysgeld is R1 000 en 'n medalje. Dit word alternatiewelik aan 'n Afrikaanse of Engelse digter toegeken wat sy eerste digbundel gedurende die laaste twee jaar gepubliseer het."

Beslis 'n lewensdoelwit.

Daar kom dikwels aande waar ek te veel kaffeïne in my bloedstroom inspuit en my bonatuurlike fassinasie met digkuns in algeheel, my kamermure by die nate wil laat bars.

Vanaand is een van hulle.

As jy nog nie het nie, kry jou hande op die Nederlandse film "Black Butterflies". Dit sal jou laat lag, huil, wonder - iéts voel. 'n Skaarse gebeurtenis in die moderne filmbedryf. Jy mag dalk net iets meer leer van een van die inspirendste vrouens wat hierdie stukkie grond wat ek huis noem, al ooit kon oplewer.

Ek skryf vanaand weer potlode stomp en Versamelde Werke se woordinhoud het seker al verdubbel met my notas en verstaan-oomblikke daarin geskrabbel.

Ek deel 'n persoonlike gedig. Een van my eie gunstelinge (so egosentries soos dit mag klink).

ek droom soms, ek verdrink
blou branders, sout seewater
ek.

kalm, grasieus
herroep ek duisende gedagtes
elke oomblik helder ingekleur

was ek ‘n Ingrid,
sou ek daaroor dig
my emosies wou agterlaat
my brief in ‘n bottel

ek droom soms ek verdrink
want een ding het sy verstaan
tussen die sagte arms van die branders
sal jy op die mooiste manier huistoe gaan

Ek wéns vir almal 'n ingrid in hulle lewens. Iemand wie se woorde hulle verstaan en wat hulle inspireer. Iets wat hulle roer. Enige iets wat jóú laat voel. Inspirasie kan gevind word in die onverwagste van dinge, as mens net mooi genoeg daarna kyk.

Afrikaans is 90!

Veels geluk met jou 90ste Afrikaans! Ek is wel bietjie laat, maar agteros kom ook in die kraal.

Hoe lief het jy jóú taal?

Wat beteken Afrikaans vir jou? 

Daar is vir my niks mooier as my taal nie. Waar kan jy liefhê en beskryf en voel soos in Afrikaans? Ons het die mooiste Nederlandse afkoms wat vir my wys hoe 'n Afrikaner iets kan gebruik en werklik persoonlik en sy eie kan maak. 

Ek ken die mooiste digkuns, lirieke en selfs deesdae films - alles in Afrikaans. Dink bietjie terug. Breyten Breytenbach, Uys Krige, Elisabeth Eybers. Mense, digters, skrywers van wêreldgehalte.

Die hartseer realiteit is egter dat ons taal bedreig is. Alhoewel Afrikaans die derde algemeenste moedertaal, naas Xhosa en Zulu, tans in Suid-Afrika is, is die geveg om dit in skole en op universiteite te hou reeds vurig aan die gang. Al meer moedertaal sprekers verlaat ons land as gevolg van politieke en ander omstandighede en min besef die nagevolge vir ons taal. Wie verstaan elkgeval Afrikaans in Australië?

As een van die nuwer generasie lede probeer ek soveel moontlik veg vir my taal. Selfs al is dit net deur dit so suiwer as moontlik te probeer praat soveel as wat ek kan. Dit stuit my bietjie teen die bors as ek tieners ontmoet wat nie die betekenis van 'n kus of selfs net 'n paar algemene idiome ken nie.

Dink bietjie na, wat maak jou lief vir Afrikaans? Raak nostalgies oor al die dinge wat jou, as Afrikaner, trots maak. Onthou van braai en melktert en koeksister en Ouma beskuit en Hertzoggies. Alles wat uniek aan jou volk, jou taal en jou geskiedenis is.

Vier Afrikaans!

Praat dit, skryf dt, liefkoos dit. Dit is enig in sy soort.

Ek deel graag driegedeeltes. Die eerste een 'n aanhaling deur Steve Hofmeyr oor plaasmoorde, iets wat indirek ons taal bedreig, geskiedenis en sommer bietjie erfenis.

" 'DIT IS NIE OKEI NIE.'
Want elke keer as daar 'n Boer sterf verloor ek en jy iets.
Verloor jy 'n stukkie taal, 'n stukkie kultuur, 'n stukkie identiteit en godsdiens.
Verloor ons die voorreg van 'n Afrikaanse grappie om 'n braai.
Verloor ons voorreg van nagereg. Van Hertzogkoekies en Jan Ellis poeding.
Verloor ons die voorreg van Psalm 23, in Afrikaans.
Verloor ons 'n stukkie Sheila Cussons, 'n stukkie Elizabeth Eybers, Eugene Marais en AG Visser.
Verloor ons NP van Wyk Louw en Brolloks en Bittergal/
Verloor ons die voorreg van CJ Langenhoven en om op 'n rots te staan en skree: ek sal antwoord op jou roepstem en sal offer wat jy vra.
Verloor ons die FAK, verloor ons Suikerbossie. Verloor ons Hasie Hoekom Is Jou Stert So Kort.
Verloor ons die voorreg van Voortrekker erfenis al langs die N1 af. Totsiens Louis Trichardt, Totsiens Pietermaritzburg, Totsiens Naboomspruit, Totsiens Nylstroom, Totsiens Warmbad en Totsiens Pretoria. Wie de donner was Tswane in elk geval?
Kom ek vertel jou wie was Pretorius, Potgieter, Maritz, Generaals Botha, Delarey, Hertzog en Smuts.
Elke keer as daar 'n Boer sterf verloor ons die voorreg van die Groen en Goud, verloor ons die Springbok, veroor ons vir Danie Craven en Frik du Preez. 
Verloor ons 'n bladsy in die geskiedenis sillabes van ons eie land.
Verloor ons die voorreg van EEN klaskamer in Afrikaans.
Verloor ons die voorreg van EEN enkele Afrikaanse universiteit.
Dit is nie okei nie.
Se ek dit als om jou swaar te maak?
Nee.
Ek se dit om jou lig te maak. Jou te bevry. Kyk na jou arms. HEt jy vergeet watter bloed vloei in jou are? Jy kom van voorouers uit Europa wat geweier het om onderdanig te wees aan enigeiemand. Toe pak hulle hul tasse. Waarnatoe? New York toe? Ha! Na die gatkant van Afrika toe. Hier moes hulle weeer onderdanig wees. Twee keer. Waarnatoe trek hulle? Terug New York toe? Ha! Binneland toe op 'n geelhout kakebeenwa met tien osse en 'n touleier. In elke oorlog waarin jou voorouers betrokke was, was hulle die minderheid. Dan wen hulle! Dan wen hulle! En wanneer hulle verloor gaan hulle op hulle knieë en se Dankie God, ons sal dit oorleef.
Ek se jou vandag.
Ons sal dit oorleef."

-Steve Hofmeyr

Die tweede aanhaling 'n persoonlike gunsteling uit die pen van Elisabeth Eybers

"Die geskenk 
Jy het my meer gegee as die blou van jou oë:
ook die meerblou lug tussen wit wolke-oewers het
myne geword,
die dromerige rookblou van ver rante,
die pêrelblou van die skemering
en die roekelose blou van ’n blom tussen groen gras.
Jy het my meer gegee as die beroering van jou hande:
die lug het teerder om my gevloei,
die aand het my inniger as voorheen ontvang in sy
koele omhelsing
en die wind het gaan lê op my bors.
Jy het my meer gegee as die besorgdheid van jou stem:
die bome het hul takke behoedsaam geneig
en die sterre het hulle rondom geskaar soos wagte.
Jy het my meer gegee as die drang van jou bloed:
die warm krag van die aarde het deur my gestroom,
die sap wat lentebotsels uitstoot het gepols in my are
en die Ewige Lewe het ontkiem in my skoot.
Jy het my meer gegee as die droom van een nag:
al die verlore drome van my kindertyd het teruggekeer
en in my oë het jy sterre aangesteek,
te helder om te vlug vir die daglig.
Alles wat ek verloor het en veel wat nog ongevonde
was, het jy my gegee.
Jy het my meer gegee as jou liefde:
die guns en die liefde van God."

En sommer 'n oorspronklike een ter viering van digkuns, in my taal.

ek gooi klein stukkies jou
by my venster uit,
as ek langpad ry

in die boland se onbekende wingerde
in lambertsbaai se branders
ooral waar jou woorde 
my papierhart inkleur

net soms raak ek stil
en twyfel oor verlore tyd
totdat die besef my tref:
die een wat iets verloor is jy,
daarom laat ek jou liefs agterbly.



 

Gelukkigheid.

Het jy al ooit sit en dink wat maak jou gelukkig? Régtig kinderlik gelukkig?

Deur die loop van 'n normale dag is dit belangrik om uit te kyk na klein dingetjies wat jou laat glimlag. Dit is ook, makliker gesê as gedaan. Mens is altyd so haastig oppad iewers heen, oppad na die volgende ding wat gedoen moet word, dat daar nie tyd is nie. Ek het in 2014 die #100happydays challenge gedoen en, alhoewel dit vir my aanvanklik baie nutteloos voorgekom het, het dit 'n merkwaardige verskil op my daaglikse uitkyk gemaak. Om elke dag te soek na íéts, ongeag hoe klein, wat my gelukkig maak was 'n uitdaging. Wat ek egter nie besef het, was dat dit na 100 dae 'n gewoonte geraak het. 

Al draf ek nog soggens half aangetrek kar toe, let ek die klein persblommetjies langs die stoep op wat deur die nag stil-stil hulle verskyning gemaak het. Ek gee my kat getrou elke aand haar beloofde krapsessie al laat sy my neus vreeslik jik, omdat sy nooit nee sê as ek bietjie liefde nodig het nie. Ek staan bietjie vroeër op, sodat ek my heuningtee meer kan geniet en steeds betyds klaar kan wees. Ek lê bietjie langer in die bad, omdat ek besef ek het soms bietjie nodig om te ontspan en ek absoluut verregande is oor borrels en kerse. Ek probeer meer tyd met my hond spandeer omdat géén mens ooit so bly is om my te sien soos hy nie. 

Daag jouself uit om die klein dingetjies te soek. 'N Plattelandse winkel wat se dekor jou asem wegslaan. 'N lekker Karoo-koffie as jy 5uur opgestaan het. Of sommer net die glimlag van 'n vreemdeling. 

Gelukkigheid is nie 'n plek nie. Jy kan nie arriveer of weggaan daarvandaan nie. Dis 'n manier van reis. Dis kliphard Riana Nel sing op die langpad en pannekoek bak as dit reën. Dis in die spieël kyk en hou van wat jy sien. Dis innerlike tevredenheid. 

Kies om gelukkig te wees. 

Wie is jy?

Ek dink die mensdom se grootste struikelblok is hulle strewe na uniekheid. Dis 'n konstante geveg om meer uit te staan as die ou langs jou. Ek bedoel egter nie daarmee dat mense nié uniek is nie, maar ek glo wel dat die mense wat dit  regkry om onthou te word vir wie hulle is/was, die mense is wat nie té hard probeer het nie. Omhels jou eie menswees ten volle - dit maak die lewe meer leefbaar.

Moenie die norm probeer volg nie. Voor jy iets doen, koop, of se, dink bietjie verder. Doen jy dit vir jóú? Of doen jy dit omdat jou beste vriendin dit doen? Doen jy dit omdat dit 'n gewilde ding is om te doen?

Ek is ewe skuldig aan die clichés. Ek probeer nie anders wees nie, so ek is nie altyd nie. Party dae is ek net nog 'n gesig in die massa. Ek kan wel met trots se dat ek nie een croptop besit of AllStar tekkies in my kas het, net omdat dit die trend is nie. Dat dit my anders maak, is seker ook nie altyd waar nie. Ek dig in my vrye tyd en ek vergryp myself aan enige musiek wat my íéts kan laat voel. Ek koop elke liewe vorm van tee wat ek vind en ek is heimlik jaloers op mense wat kan skilder. Ek hou nie van klere wat te veel liggaamsdele wys nie, want ek glo dat bietjie misterie nog bietjie mooi bewaar in die lewe. Ek soek eendag vele, klein tattoos, simbole en frases wat vir my iets persoonliks beteken, maar ook waar niemand behalwe ek hulle kan sien nie. Ek droom groot en ek glo nie in beperkinge nie. Wie sal jy wees as jy nie luister na wat die wereld se jy moet wees nie? My hart kan maklik met woorde gewen word en ek geniet soms my eie geselskap meer as wat ek moet. Ek dra 'n Ingrid Jonker bundel oorals saam my rond en die versreëls is so ingekleur met my eie grys potlood dat geen ander mens kop of stert sal kan vind nie. Ek het 'n liefde vir perels en frangipani blomme. Ek hoor dikwels dat my slaapkamer te besig is, maar dis 'n soort visuele tentoonstelling van my gedagtes. Die hout-swaeltjies teen die mure en in die venster stel my begeerte om te vlieg en te reis voor. Die ongelooflikste ding van hierdie voëls is egter dat hulle duisende kilometres reis, en steeds altyd hulle pad huistoe vind. Die seesand en skulpe in die glasbottel op my boekrak verduidelik my onverklaarbare liefde vir die onbetroubare, asemrowende oseaan. Die harte wat in die venster hang bevestig dat, alhoewel ek soms hard voorkom, ek eintlik 'n verskriklike emosionele wese is. Ek glo dat elke hart anders lyk. Elkeen voel dinge anders en elkeen reageer anders. Weereens, iets wat bydra tot die onverstaanbare, beeldskone samestelling van hierdie lewe. Elke hart het iets binne in, ongeag hoe klein, wat die vermoë het om liefgehe te word. Dalk is ek verkeerd, maar dis hoe ek dit sien.

Dis wie ek is.

Hierdie is die eerste offisiële inskrywing van 'n nuwe ruimte - my vrye spasie om te deel. Hoe ek voel, wat ek dink, wat ek skryf en sien. Die kanse is groot dat my gedagtes nie altyd uniek gaan wees nie, maar dis seker die beauty daarvan, is dit nie? Hopelik kan iemand daarbuite hulself vereenseldig met my woorde, dieselfde inspirasie as ek in iets vind.

Ek sluit af met 'n tikkie geliefkoosde inspirasie.

L’Art poetique

Om myself weg te bêre soos ’n geheim

in ’n slaap van lammers en van steggies

Om myself te bêre

in die saluut van ’n groot skip

Weg te bêre

in die geweld van ’n eenvoudige herinnering

in jou verdrinkte hande

om myself weg te bêre in my woord

-Ingrid Jonker