Veels geluk met jou 90ste Afrikaans! Ek is wel bietjie laat, maar agteros kom ook in die kraal.
Hoe lief het jy jóú taal?
Wat beteken Afrikaans vir jou?
Daar is vir my niks mooier as my taal nie. Waar kan jy liefhê en beskryf en voel soos in Afrikaans? Ons het die mooiste Nederlandse afkoms wat vir my wys hoe 'n Afrikaner iets kan gebruik en werklik persoonlik en sy eie kan maak.
Ek ken die mooiste digkuns, lirieke en selfs deesdae films - alles in Afrikaans. Dink bietjie terug. Breyten Breytenbach, Uys Krige, Elisabeth Eybers. Mense, digters, skrywers van wêreldgehalte.
Die hartseer realiteit is egter dat ons taal bedreig is. Alhoewel Afrikaans die derde algemeenste moedertaal, naas Xhosa en Zulu, tans in Suid-Afrika is, is die geveg om dit in skole en op universiteite te hou reeds vurig aan die gang. Al meer moedertaal sprekers verlaat ons land as gevolg van politieke en ander omstandighede en min besef die nagevolge vir ons taal. Wie verstaan elkgeval Afrikaans in Australië?
As een van die nuwer generasie lede probeer ek soveel moontlik veg vir my taal. Selfs al is dit net deur dit so suiwer as moontlik te probeer praat soveel as wat ek kan. Dit stuit my bietjie teen die bors as ek tieners ontmoet wat nie die betekenis van 'n kus of selfs net 'n paar algemene idiome ken nie.
Dink bietjie na, wat maak jou lief vir Afrikaans? Raak nostalgies oor al die dinge wat jou, as Afrikaner, trots maak. Onthou van braai en melktert en koeksister en Ouma beskuit en Hertzoggies. Alles wat uniek aan jou volk, jou taal en jou geskiedenis is.
Vier Afrikaans!
Praat dit, skryf dt, liefkoos dit. Dit is enig in sy soort.
Ek deel graag driegedeeltes. Die eerste een 'n aanhaling deur Steve Hofmeyr oor plaasmoorde, iets wat indirek ons taal bedreig, geskiedenis en sommer bietjie erfenis.
" 'DIT IS NIE OKEI NIE.'
Want elke keer as daar 'n Boer sterf verloor ek en jy iets.
Verloor jy 'n stukkie taal, 'n stukkie kultuur, 'n stukkie identiteit en godsdiens.
Verloor ons die voorreg van 'n Afrikaanse grappie om 'n braai.
Verloor ons voorreg van nagereg. Van Hertzogkoekies en Jan Ellis poeding.
Verloor ons die voorreg van Psalm 23, in Afrikaans.
Verloor ons 'n stukkie Sheila Cussons, 'n stukkie Elizabeth Eybers, Eugene Marais en AG Visser.
Verloor ons NP van Wyk Louw en Brolloks en Bittergal/
Verloor ons die voorreg van CJ Langenhoven en om op 'n rots te staan en skree: ek sal antwoord op jou roepstem en sal offer wat jy vra.
Verloor ons die FAK, verloor ons Suikerbossie. Verloor ons Hasie Hoekom Is Jou Stert So Kort.
Verloor ons die voorreg van Voortrekker erfenis al langs die N1 af. Totsiens Louis Trichardt, Totsiens Pietermaritzburg, Totsiens Naboomspruit, Totsiens Nylstroom, Totsiens Warmbad en Totsiens Pretoria. Wie de donner was Tswane in elk geval?
Kom ek vertel jou wie was Pretorius, Potgieter, Maritz, Generaals Botha, Delarey, Hertzog en Smuts.
Elke keer as daar 'n Boer sterf verloor ons die voorreg van die Groen en Goud, verloor ons die Springbok, veroor ons vir Danie Craven en Frik du Preez.
Verloor ons 'n bladsy in die geskiedenis sillabes van ons eie land.
Verloor ons die voorreg van EEN klaskamer in Afrikaans.
Verloor ons die voorreg van EEN enkele Afrikaanse universiteit.
Dit is nie okei nie.
Se ek dit als om jou swaar te maak?
Nee.
Ek se dit om jou lig te maak. Jou te bevry. Kyk na jou arms. HEt jy vergeet watter bloed vloei in jou are? Jy kom van voorouers uit Europa wat geweier het om onderdanig te wees aan enigeiemand. Toe pak hulle hul tasse. Waarnatoe? New York toe? Ha! Na die gatkant van Afrika toe. Hier moes hulle weeer onderdanig wees. Twee keer. Waarnatoe trek hulle? Terug New York toe? Ha! Binneland toe op 'n geelhout kakebeenwa met tien osse en 'n touleier. In elke oorlog waarin jou voorouers betrokke was, was hulle die minderheid. Dan wen hulle! Dan wen hulle! En wanneer hulle verloor gaan hulle op hulle knieë en se Dankie God, ons sal dit oorleef.
Ek se jou vandag.
Ons sal dit oorleef."
-Steve Hofmeyr
Die tweede aanhaling 'n persoonlike gunsteling uit die pen van Elisabeth Eybers
"Die geskenk
Jy het my meer gegee as die blou van jou oë:
ook die meerblou lug tussen wit wolke-oewers het
myne geword,
die dromerige rookblou van ver rante,
die pêrelblou van die skemering
en die roekelose blou van ’n blom tussen groen gras.
Jy het my meer gegee as die beroering van jou hande:
die lug het teerder om my gevloei,
die aand het my inniger as voorheen ontvang in sy
koele omhelsing
en die wind het gaan lê op my bors.
Jy het my meer gegee as die besorgdheid van jou stem:
die bome het hul takke behoedsaam geneig
en die sterre het hulle rondom geskaar soos wagte.
Jy het my meer gegee as die drang van jou bloed:
die warm krag van die aarde het deur my gestroom,
die sap wat lentebotsels uitstoot het gepols in my are
en die Ewige Lewe het ontkiem in my skoot.
Jy het my meer gegee as die droom van een nag:
al die verlore drome van my kindertyd het teruggekeer
en in my oë het jy sterre aangesteek,
te helder om te vlug vir die daglig.
Alles wat ek verloor het en veel wat nog ongevonde
was, het jy my gegee.
Jy het my meer gegee as jou liefde:
die guns en die liefde van God."
En sommer 'n oorspronklike een ter viering van digkuns, in my taal.
ek gooi klein stukkies jou
by my venster uit,
as ek langpad ry
in die boland se onbekende wingerde
in lambertsbaai se branders
ooral waar jou woorde
my papierhart inkleur
net soms raak ek stil
en twyfel oor verlore tyd
totdat die besef my tref:
die een wat iets verloor is jy,
daarom laat ek jou liefs agterbly.